Przewodnik po Egipcie
1W Egipcie przeważa klimat skrajnie suchy zwrotnikowy. Roczna suma opadów na ogół nie przekracza kilkudziesięciu milimetrów. Z tego względu większość ludności zamieszkuje tereny w delcie i dolinie Nilu.
Egipt jest najludniejszym krajem arabskim i trzecim pod względem liczby mieszkańców państwem Afryki. Większość kraju jest niemal bezludna, a gęstość zaludnienia na terenach rolniczych należy do największych na świecie.
Cywilizacja starożytnego Egiptu była wysoko rozwiniętą kulturą w dolinie Nilu z całym wachlarzem osiągnięć technicznych, naukowych, politycznych i kulturowych. Trwała ponad 3500 lat. Państwo to rozwinęło się dzięki corocznym, regularnym (a co za tym idzie dającym się przewidzieć) wylewom Nilu, który przynosił żyzne muły zapewniające przy odpowiednim nakładzie sił i środków oraz odpowiedniej organizacji, dwukrotne, wysokie plony w ciągu roku. Dzięki tak sprzyjającym warunkom rolnictwo, które stanowiło podstawowe zajęcie ludności, zapewniało nadwyżki żywności, co pozwalało na jej magazynowanie na okresy nieurodzaju oraz na eksport.
Religia odgrywała dużą rolę w życiu przeciętnego mieszkańca starożytnego Egiptu. Charakteryzował ją dualizm, czyli podział na dobro i zło. Wierzono w życie pozagrobowe, zależne od uczynków danego człowieka w życiu doczesnym, które było indywidualnie oceniane podczas Sądu Ozyrysa. Egipcjanie wierzyli w wielu bogów (politeizm). Czczono siły przyrody. Kultem otaczano Nil i Słońce oraz bóstwa kosmologiczne stanowiące o równowadze i porządku Wszechświata (Maat, Nut), czy bogów decydujących o losie człowieka (Amon, Ozyrys, Izyda). Oprócz tego wierzono w pomniejsze, ludowe bóstwa (Bes). Bogów przedstawiano w trojaki sposób: w postaciach ludzkich z głowami zwierzęcymi (Hathor, Horus, Thot, Anubis, Bastet), jako postacie o ciałach ludzkich (Amon, Ozyrys, Hathor, Izyda, Horus) lub pod postacią symbolicznego zwierzęcia (Horus, Thot, Hathor, Bastet). Wierzono, że niektóre zwierzęta mogą zawierać w sobie pierwiastek boski, reprezentujący niektóre aspekty danego boga (krowa - Hathor, sokół - Horus, ibis lub pawian - Thot, baran - Chnum, szakal - Anubis, kot - Bastet, lwica - Sachmet). Ku czci bogów wznoszono gigantyczne kamienne świątynie, którymi opiekowali się kapłani. Staroegipskie świątynie były również oprócz miejsc kultu, ośrodkami wiedzy, nauki i medycyny. Świątynni kapłani posiadali wiedzę o zjawiskach przyrody, wprowadzili podział roku na 12 miesięcy i 365 dni, potrafili przewidzieć zaćmienie Słońca i wylewy Nilu, kierowali pracami nawadniającymi i budowlanymi. W niektórych okresach kapłani, obok faraonów, stanowili również istotny czynnik w sprawowaniu władzy, szczególnie kler Amona w Tebach.
Kair
Kair jest stolicą i największym miastem Egiptu (214 km2) , liczba ludności 6 787 000 mieszkańców, zespół miejski 17,285 min mieszkańców - największe miasto Afryki . Nie ma jednak dokładnych statystyk na temat ludności Kairu. Powodują to ciągłe wędrówki mieszkańców. Około 2 min osób mieszka w tzw. "Mieście zmarłych". W języku arabskim literackim Kair określa się mianem "al-Qahira",które nawiązuje do arabskiej nazwy planety Mars - Qahir al-Falak, i dosłownie tłumaczy się "zwycięska" (trzeba tu zaznaczyć, że słowo"miasto" w języku arabskim jest rodzaju żeńskiego). Nazwa Al-Qahira została zniekształcona przez Wenecjan, którzy prowadzili tu w średniowieczu swoje interesy, i w takiej formie trafiła m.in. do języka polskiego.
Geografia
Kair leży po obu brzegach Nilu oraz na licznych wyspach na rzece, nieco na południe od miejsca, w którym Nil przechodzi w deltę. Najstarsza dzielnica miasta leży na wschodnim brzegu Nilu. Dalej miasto rozpościera się na zachód, zajmując dawne tereny rolnicze. Zachodnie dzielnice zbudowano XIX w., w nawiązaniu do wzorców zachodnioeuropejskich (m.in. Paryża po roku 1870), i dlatego więcej jest tam szerokich alei, zieleni i otwartych przestrzeni. Natomiast stare, wschodnie dzielnice, mają zupełnie odmienny wygląd: gęsta zabudowa, małe, zatłoczone alejki, kończące się często ślepymi zaułkami. Dlatego większość biur i budynków rządowych mieści się w zachodniej części miasta, a dzielnice wschodnie cechuje duża liczba zabytkowych meczetów.
Miasto rozszerza się także na tereny pustynne. Obydwa brzegi Nilu spięły mosty. Przy pomocy mostów połączyły się z lądem stałym również wyspy Gezira i Ar-Rauda, na których mieści się większość obiektów rządowych. Ze wschodnich dzielnic, mostami, łatwo jest przedostać się do przedmieść na lewym brzegu: Gizy i Imbaby.
W Mieście Umarłych mieszka około 2 min osób. To miejsce niezwykle ciekawe, omijane z daleka przez turystów. Stary cmentarz, leżący niedaleko Cytadeli Saladyna, zamieszkany jest przez parę milionów ubogich muzułmanów. Zwykle każda rodzina ogradza murem niewielki kwartał z kilkoma grobami, czasem doprowadza prąd. Nagrobki służą za stoły i łóżka. Ludność utrzymuje się z przygodnych prac, żebrania, sortowania śmieci. Wśród grobów wybudowano drogi, kursują autobusy, funkcjonują szkoły. Obcokrajowcy niemal tam nie zaglądają, gdyż Miasto Umarłych uchodzi za niezwykle niebezpieczne miejsce.
Na zachód od Gizy mieszczą się najsłynniejsze zabytki Egiptu: Sfinks i Wielkie Piramidy. Natomiast 18 km od Kairu leżą ruiny wielkich starożytnych miast: Memfis i Sakkary. Dzisiejszy Kair jest centrum świata arabskiego.Od XIX w. Kair stał się światowym centrum turystycznym. Bliskość znanych na całym świecie zabytków i duża liczba muzeów (m.in. znane Muzeum Egipskie) sprawiają, że turyści często odwiedzają to miasto.
Transport
Kair to największy węzeł kolejowy kraju. Łączy trzy linie kolejowe Egiptu -linię do górnego Egiptu (Luksor, Asuan), linię do w kierunku delty i biegnącą dalej wybrzeżem śródziemnomorskim (Aleksandria do Marsa Matruh), oraz linię biegnącą na wybrzeże morza czerwonego i dalej równolegle do kanału sueskiego na północ (Suez i Ismailia). Główną stacją kolejową jest Ramses Station, ale pociągi jadące z Suezu kończą trasę na bardziej peryferyjnym dworcu, który jest połączony linią metra z centrum.
Kairskie drogi należą do najniebezpieczniejszych na świecie. W ciągu 40 lat niebezpieczeństwo na drogach osiągnęło poziom równy europejskiej średniej i 2 razy wyższy od krajów Bliskiego Wschodu. Główną przyczyną wypadków jest wielki tłok na drogach.
Kairskie metro to jedyne metro w Afryce. Długość sieci wynosi 62 km i wkrótce ma zostać rozbudowana. Metro zasilane jest (w przeciwieństwie do systemów europejskich) z napowietrznej sieci trakcyjnej, i w rejonach poza ścisłym centrum jest poprowadzone po powierzchni. Obecnie działają w Kairze dwie linie metra - zielona i czerwona . Niektóre wagony metra (opisane znakiem kobieta i arabskim napisem) przeznaczone są wyłącznie dla kobiet. Charakterystyczny jest ruch lewostronny pociągów metra. Stacja SADAT - w pobliżu Muzeum Egipskiego.
Muzeum Kairskie
powstało w 1835. Początkowo zabytki gromadzono w ogrodzie Azbakian, później przeniesiono je do innego budynku w cytadeli Saladyna. W 1857 w Bulak August Mariette założył na bazie zgromadzonych dotychczas zbiorów muzeum sztuki egipskiej, pierwsze tego rodzaju muzeum na obszarze Bliskiego Wschodu. W 1880 zostało ono przeniesione do przybudówki pałacu Ismaila Paszy w Gizie, żeby ostatecznie ulokować się w specjalnie wybudowanym budynku, w którym mieści się do dnia dzisiejszego.
Dzisiejszą siedzibę, dwupiętrowy neoklasycystyczny budynek, zaprojektował francuski architekt Marcel Dourgnon w 1900r. Na niewielkiej powierzchni zgromadzono dotychczas ok. 120 tysięcy przedmiotów. Zwiedzający mogą podziwiać m.in. wyposażenia z grobowca faraona Tutenchamona, w tym jego złotą maskę; kolekcję portretów fajumskich, królewskie mumie, posągi faraonów, ich żon oraz bogów i bogiń egipskich.Przed budynkiem ustawiono popiersia najwybitniejszych archeologów i badaczy starożytnego Egiptu. Od 2007 r. jest wśród nich także popiersie prof. Kazimierza Michałowskiego.
Meczet Ahmada Ibn Tuluna
uważany jest za najstarszy meczet kairski zachowany w oryginalnym kształcie. Jest to również największy meczet Kairu pod względem zajmowanej powierzchni.
Budowę meczetu zarządził namiestnik Egiptu z ramienia Abbasydów, Ahmad Ibn Tulun, który od 868 stał się de facto władcą niezależnym od stolicy w Bagdadzie. Według relacji historyka Al-Makriziego budowę meczetu rozpoczęto w 876 roku. Natomiast na podstawie inskrypcji pozostawionej na jednej z płyt wiadomo, że meczet ukończono w 265 roku hidżry, czyli w roku 879 ery chrześcijańskiej. Meczet był pomyślany początkowo jako centralny punkt założonej przez Tulunidów stolicy, o nazwie Al-Kata'i (obecnie dzielnica Kairu), do której przenieśli się z założonego przez Amra Ibn al-Asa Al-Fustat. Pierwotnie meczet przylegał do pałacu Ibn Tuluna, z którego można się było dostać bezpośrednio do sali modlitewnej przez drzwi umieszczone w pobliżu minbaru. Po zniszczeniu osiedla Al-Kata'i na początku X w meczet był jedynym ocalałym obiektem.
Ważnymi meczetami w Kairze są meczety Muhammada Alego (meczet Alabastrowy)
oraz sułtana Hassana.
Giza to miasto w starożytnym Egipcie leżące na lewym brzegu Nilu, około 20 km od Kairu. Obecnie trzecie co do wielkości miasto w Egipcie (ok. 2,5 miliona mieszkańców) - wchodzi w skład aglomeracji Kairu .Giza znana jest jako miejsce jednych z najbardziej imponujących budowli starożytności, powstałych na tym terenie w większości w XXV w. p.n.e., przy czym słynne piramidy oddalone są o ok. 8 km od centrum starożytnej Gizy. Kompleks piramid oraz pozostałości państwa były atrakcją turystyczną już w starożytności, kiedy niektóre z budowli liczyły 2000 lat.
Zespół piramid w Gizie to dwie największe piramidy zbudowane w starożytnym Egipcie oraz piramida Mykerinosa. Wszystkie mają kształt ostrosłupa na podstawie kwadratu. Największą z nich jest piramida Cheopsa - w starożytności "Horyzont Cheopsa" - jeden z siedmiu cudów świata.
Piramida Cheopsa
, zwana też Wielką Piramidą, została wzniesiona ok. 2560 r. p.n.e. prawdopodobnie wg projektu Hemona, będąca częścią nekropolii memfickiej, według powszechnie akceptowanej przez środowiska naukowe teorii, stanowiąca w starożytności miejsce pochówku faraona Cheopsa (egip. Chufu).
Postawiona została na sztucznie wyrównanym terenie (zmierzone różnice poziomu wynoszą do 2,0 cm). Piramida zorientowana jest zgodnie z kierunkami świata. Boki jej są zwrócone dokładnie na północ, południe, wschód i zachód. Wielkie bloki kamienne, ważące po 2,5 tony (największe nawet około 15 t - cała budowla składa się z ponad 2,3 min takich bloków, co sprawia, że piramida Cheopsa jest najcięższą budowlą stworzoną przez człowieka - ma masę ponad 6 milionów ton), zostały ustawione z wielką precyzją. Ściany obłożono licem wapiennym z kamieniołomów w Tura. Z obudowy tej pozostały jedynie fragmenty w jej najniższych warstwach. Ścięty wierzchołek piramidy spowodował, że jej wysokość zmalała do około 137,0 m.
Piramida Chefrena i sfinks
Piramida Chefrena wyróżnia się ustawioną obok niej, przy dolnej świątyni grobowej, monumentalną rzeźbą Sfinksa. Został on wyrzeźbiony w olbrzymim bloku skalnym. Sfinks ma ciało Iwa i głowę faraona osłoniętą szeroką chustą nemes . Rzeźba ma długość 57 m i wysokość 20 m. Jest to pierwsza, monumentalna rzeźba w sztuce egipskiej. Późniejsze świątynie były zdobione potężnymi posągami władców ustawianych najczęściej po obu stronach wejścia. We wnętrzu dolnej świątyni grobowej odnaleziono posąg Chefrena wykonany z ciemnego diorytu. Przedstawia on faraona siedzącego na tronie. Nogi tronu zostały wyrzeźbione jako figury Iwa, a sam tron zdobiony jest reliefem przedstawiającym heraldyczny emblemat Sema-taui, symbolizujący połączenie Obu Krajów, Górnego i Dolnego Egiptu. Głowę Chefrena obejmują skrzydła Horusa, który chroni władcę. Rzeźba ta znajduje się w Muzeum w Kairze.
Piramida Mykerinosa
Najbardziej oryginalny wystrój wnętrz zachował się w piramidzie Mykerinosa. Zachowane w dolnej świątyni rzeźby przedstawiają króla wraz z boginią Hathor z krowimi rogami obejmującymi tarczę słoneczną i uosobieniem jednego z nomów egipskich. Triady Mykerinosa, to najstarsze zachowane w Egipcie kompozycje trzech postaci. W grobowcu znaleziono także posąg Myrekinosa z jego żoną. Jest to nietypowe, jak na kanon egipski przedstawienie postaci. Artysta nie tylko zrównał wzrostem króla i królową, ale ukazał zażyłość pomiędzy małżonkami poprzez gest, w którym królowa obejmuje króla prawą ręką. Obydwie postaci ukazane są w lekkim wykroku, czyli w postawie zastrzeżonej dla posągów mężczyzn. Rzeźba ta znajduje się w Muzeum Sztuk Pięknych w Bostonie.
Obok piramid budowano podziemne pomieszczenia dla barek, które mogły służyć za życia faraona do ceremonialnych podróży po Nilu, a po śmierci były identyfikowane z świętą barką, służącą do podróży po niebie w zaświatach. Przy piramidzie Cheopsa została odnaleziona używana barka, możliwe, że stosowano je do transportu zwłok faraona, jednak inskrypcja zamieszczona na barce wskazuje na to, że ta została umieszczona przez następcę Cheopsa.